Taze betondaki şüphe. Karot standardı TS EN 13791 / 2010 (ESKİ)
Eylül 2019 tarihinde yayımlanan EN 13791 ve Mart 2021 tarihinde yayımlanan türkçe çevirisi TS EN 13791 standardı aşağıdaki hükümleri geçersiz kılmaktadır. Yine bu blog'da yazdığım TS EN 13791 / Eylül 2019 makalesine bakmanız daha doğru olacaktır.
Nisan 2013
Emre Fenerci
emre.fenerci@nuhbeton.com.tr (Lütfen görüş, öneri ve eleştirilerinizi paylaşın)
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Bilindigi üzere Nisan 2010'da karot standardı TS 10465 yerine TS EN 13791 olarak değişmiştir. Bu standart değiştirilerek TS EN 206-1 hazır beton standartına uyumluluk amaçlanmıştır.
Meslektaşlarımızın bu tip
değişiklikleri takip etmekte zorlandığını farkettiğimden dolayı Nisan 2013'te bu yazıyı hazırlama gereği duydum. Bu konuda maalesef İMO’dan
meslek örgütü olarak beklediğimizin aksine üyelerini bilgilendirmede yetersiz kalması sık karşılaştığım durumdur.
Yeni karot standardının ön sözünde bu standardın yürürlüğe
girmesiyle TS 10465 iptal edilmiştir şeklinde bahseder.
Sayfa 2’de verilen akış şeması
1’de “yeni beton yapıdaki beton kalitesi, uygun olmayan veya kusurlu işçilik
hakkında anlaşmazlık” kısmını takip edecek olursak madde 9’a göre tayin yapılır
der. Madde 9 ise beton uygunluğunun standard deneylere göre şüpheli olduğu
durumu açıklıyor. Orada da söylenen, sayfa 15'te 10ncu formüldür. Zaten aynı
sayfadaki not 2'de aynı durumdan bahseder. Akış Şemasına bakılacak olur ise
Madde 9’a göre uygun çıkmayan beton için ise Yapısal Analiz yolu ile
araştırılıp çıkan sonuca göre hesap yap ve sorumlularını belirle der.
Örnek olacak şekilde uygulamaya değinelim.
Beton sınıfı C 30/37 olan bir yapıda taze betondan alınan küp numuneler üzerinde 28. gün dayanım deneyi sonuçları 31,2 - 32,5 - 31,8 olsun. Bu üç adet numunenin ortalaması 31,8 MPa'dır. TS EN 206-1'e göre tek deney sonucu 31,8 < 33,0 MPa (fck-4), TS 500'e göre tek grup sonucu 31,8 < 34,0 MPa (fck-3) olduğundan dolayı hem TS EN 206-1, hem de TS 500'e göre beton dayanımında şüphe olduğu kabul edilir. Betonun yerinde dayanım tespiti gerekmektedir.
Bunun üzerine yerinde alınan karot numunelerinin boyu 200mm, çapı 100mm (boy/çap değeri 2) olan üç adet karot değeri de 24,8 - 23,5 - 26,7 Mpa olsun.
Her üç adet karotun en düşüğü
fis; en düşük=23,5 MPa > 22,1 MPa ((fck-4)*0,85=(30-4)*0,85=22,10 MPa)
olduğundan betonda dayanım problemi yoktur. TS EN 13791 standardına göre C 30/37 kriterlerinin karşılamaktadır sonucu çıkartılabilir.
Yukarıdaki formülde betonun karakteristik basınç dayanımı (fck) için alınacak değer, karot numunesinin silindirik veya kübik olma durumuna göre farklılık arz etmektedir. Boy/Çap değeri "1" olan numuneler için karakteristik basınç dayanımı beton sınıfının küp dayanımına, Boy/Çap değeri "2" olan numuneler için karakteristik basınç dayanımı beton sınıfının silindir dayanımına eşittir.
Nisan 2013
Emre Fenerci
emre.fenerci@nuhbeton.com.tr (Lütfen görüş, öneri ve eleştirilerinizi paylaşın)
hocam güzel anlatmışsınız ağzınıza sağlık ancak C30 betonu için karakteristiktik basınç dayanımı 37 değil mi siz neden formülde 30 almışsınız ?
YanıtlaSilÇok eskilerden bu güne prensip olarak beton sınıfları tanımlanırken öncelik silindir şekilli numunelere verilmiştir. Küp için dönüştürme yapılabilmesi için tablolar hazırlanmıştır. TS EN 206-1 standardı betonları C 30/37,(silindir/küp) şeklinde silindir öncelikli tanımlarken, TS 500 standardı sadece C30 tanımlamasını yapmakta, silindir şekilli numunenin asıl olduğunu anlatmaktadır.
YanıtlaSilUygulamada başlık yapma ihtiyacı olmadığından dolayı küp numunelerin yoğun kullanılması silindir numuneleri neredeyse bizlere unutturmuştur. Küp numune alımı ile birlikte laborantlık meslek olarak malesef ayaklar altına alınmıştır.
İçimizdekileri döktükten ve kısa bir giriş yaptıktan sonra sorunuzu yanıtlamaya çalışayım sevgili bay carpenter.
C 30/37 sınıfı beton için fck, sil=30,0 MPa'dır. 37,0 MPa küp numunelerin karakteristik basınç dayanımı (fck, küp)'dır. Son parağrafta bahsi geçen durumu hatırlatalım.
Boy/çap değeri 2 olan karot numunelerinin tanımladığı beton sınıfı için karakteristik basınç dayanımı fck,sil (Silindir şekilli numunenin karakteristik basınç dayanımı) yani örneğimize göre 30,0 MPa alınmalıdır.
Bu durumda, Boy/çap değeri 1 olan karot numunesi alınmış olsaydı formülde fck için fck,küp yani 37,0MPa alınmalıydı.
Son bir dip not: Beton için alınan numunelerin tipleri için eskiden beri süregelen silindir numune alımı ve standarda uygun başlıklama yapıldığı takdirde en sağlıklı sonucu vereceği unutulmamalıdır.
Emre Bey merhaba
YanıtlaSilKarşılaştığım bir sorun nedeniyle internette araştırma yaparken betongibi isimli blogunuzda betonla iligili yazınızı okudum.Aslında daha detaylı anlatmak isterdim ama çok uzun sürecektir.Size şunu sormak istiyorum daha doğrusu kısaca özetlemek gerekirse çalıştığım kurumla ihalesini alıp kurum için beton döken firma arasında karot sonuçlarının düşük çıkması nedeniyle mahkeme süreci yaşanmaktadır.Mahkemeden tekrardan karot alınmasını ve başka bir üniversite laboratuarında numunelerin kırılması talep edildi.Bu süreci geçirdik ve bilirkişi raporunu aldık. Bilirkişi raporunda bazı betonlar için 15 altındaki numune sayısıyla sonuca ulaşırken kimisinde numunelerin 15 e tamamlanmasını istemiş. ( Ayrı bölgelerden alınan numune sayılarının hepsi 4 ile 5 arasında değişiyordu.15 adet numune alınan beton yok.)Benim merak ettiğim konu ayrı yerlerde dökülen bütün beton numunelerini 15 e tamamlayalım mı yoksa az numune sayısıyla hesaplanan değerlerde güvenlimidir? Hangi yaklaşım çalıştığım kuruma daha güzel bakacaktır? Böyle bir ayrım yapabilirmiyiz?
Şimdiden teşekkür ederim.
-------
TS EN 13791 Nisan 2010 karot standardına göre yeni yapıdaki beton hakkında anlaşmazlık Madde 9'a göre değerlendirilir.
Madde 9 açık bir şekilde kaç adet karot alınacağını yazmamıştır. "Bir veya birkaç beton harmanı" ile "en az 15 adet karot alınan yer" diye tanımlamıştır.
Bu tanımlamaya göre değerlendirme kriteri değişmektedir.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı her 100m³ betonu temsilen 28 güne esas olan 3 adet taze beton numunesi alındığına göre yine aynı bölgeyi temsilen 3 adet karot alınmasını uygun görmektedir. Bu durumda 15 adet karot alınabilmesi için 500m³ beton olması gerekmektedir. Eğer bir işte dökülen betonların metrajı 500m³'ü geçiyor ise 15 ve daha fazla sayıda karot alındığı takdirde bu doğru yaklaşımdır. Bir iş dediği de bakanlığın yibf numarası ile ruhsat alınan işi olmaktadır.
Örnek:
Bir yibf numarası olan bina için,
1. döküm: Temel: 320m³ için 4*3=12 adet karot 2. döküm: 1.kat: 125m³ için 2*3=6 adet karot 3. döküm: 2.kat: 125m³ için 2*3=6 adet karot ...
Toplamda alınan karot sayısı 24 adettir.
Bu durumda kontol teşkilatı kararı da önemlidir. Örneğe göre görülen o ki 24 adet alınan karot değerlendirmesinde (15'in üzerinde) standarda göre 2 kriterimiz vardır.
1. fm(n),is ≥ 0,85 (fck + 1,48 x s) - s=standart sapma olmak kaydı ile 24 adet karot ortalaması kriteri 2. fis, en düşük ≥ 0,85 (fck – 4) - 24 adet karotun en düşüğünün kriteri
100m³ dökülen bir yerden de 3 adet karot alınacakken 15 adet karot almaya çalışmak standartlar ve mühendislik ile bağdaşmamaktadır.
Öneri:
TS EN 12390-3 standardı Ek-A maddesine göre karot için kullanılabilecek deneyimlerimle kanıtlanmış 4 başlık metodunun arasından Aşındırma'dır. Aşındırma makinelerinin sağlıklı düzlemsellik ve açısal sapma oluşturabilmeleri için karot numunelerinin boy/çap değerinin 2 olması gerekmektedir.
Yani çap=100mm, boy=200mm olan karotlar alınmalı ve bu karotlar kesinlikle aşındırma metodu ile başlıklanmalıdır. Bu durumda betonun dayanımı en gerçekçi haliyle tespit edilmiş olur. Yine blogda yazmış olduğum örnekten de bazı detaylar alınabilir.
Unutulmalıdır ki sizinde anlaşmazlık durumunda olduğunuza dayanarak, TS EN 12390-3 standardı Ek-A aşındırma için " Anlaşmazlık durumunda, aşındırma işlemi referans metot olarak kullanılmalıdır." yazar. Yani bu metod referans metoddur ve kesinlikle kükürt başlık ile kıyaslandığında daha yüksek sonuç vermektedir.
Selamun aleyküm. Hocam 2015 yılı gereği c30 karot sonucu ne olmalıdır? Cevabınız için şimdiden teşekkür ederim.
YanıtlaSilAleyküm Selam Sayın İlker PARIM,
YanıtlaSilKarot alınan binanın yeni bir yapı olduğunu var sayıyorum, eğer eski bir yapı ve karotlar güçlendirme öncesi analiz yapmak amacı ile alınmış ise aşağıda söyleyeceklerim bu konuyla alakalı olmayacaktır.
Eğer 15 adetten daha az karot alınmış ise;
Tek kriter vardır. En düşük karot sonucunun (fck-4) x 0,85 ile hesaplanan değerden büyük olması. Bu durumda bilinmeyen fck silindir şekilli karotun boy/çap değerine göre 2 değere sahip olabilir. Eğer Boy/Çap = 1 ise C30 için fck=37 olacak ve yukarıdaki formülden çıkan değer 28,05 MPa, boy/çap = 2 ise 22,1 MPa olacaktır.
15 adetten fazla karot alınması durumunda ise ilave bir kriter daha gelmektedir.
fm(n),is ≥ 0,85 (fck + 1,48 x s) - s=standart sapma olmak kaydı ile en az 15 adet karot ortalaması kriteridir. Buradaki fck yukarıdaki gibi alınırken, standart sapma değeri karot sonuçlarınıza göre değişkenlik gösterecektir.
güçlendirme öncesi analiz için alınmış ise durum nasıl olacaktır hocam?
YanıtlaSilÇOK TEŞEKKÜR EDERİM ÇOK GÜZEL ANLATIM AKLINIZA ELİNİZE SAĞLIK.
YanıtlaSilEmre bey dedikleriniz ts en 13791 ile uyuşmuyor bilginiz olsun
YanıtlaSilMustafa bey.
SilUyuşmayan kısımların nereler olduğunu bildirirseniz bu durumu beraber araştıralım.
YENİ BİR YAPIDA C30/37 KAROT ORTALAMASI KAÇ OLMALI VE EN DÜŞÜK DEĞER KAÇ ÇIKMALI
YanıtlaSilRuhi bey.
SilKabaca söyleyecek olursak boy/çap=2 ise en düşük sonuç 22,1 MPa olmalı. Eğer 15 adetten daha fazla sayıda karot var ise madde 9 daki standart sapmayı hesaplamanı gerek. Ortalama değerin kriteri de bu. Aslımda yazımda detayları bulabilirsiniz.