Yorum: Yeni standartlara yapılan atıflar, atfedilen standartların kullanımına bir kapı açmaktadır. Beklenen bir değişiklik olduğundan, atıf yapılan standartlar artık kullanılır hale gelmiştir. Bahsi geçen standartlar da kullanıcıları tarafından satın alınmalıdır.

2. ‘Terimler’ – Ekleme

2019: ‘Terimler, tanımlar, semboller ve kısaltmalar’ başlığına 1 yeni tanım eklendi.

- ‘betonun alkali içeriği’

2014: Yeni tanım, bu standartta yer almıyor.

Yorum: Yeni tanım ile, betonda alkali içeriği parametresinin artık daha göz önünde olduğunu söyleyebiliriz. Tarif edici bir düzeltme olmuştur.

3. Madde 4.1 – Değişiklik

2019: ‘XC3 ile XC4 etki sınıfları birbiri ile ilişkilidir. Beton şartnamesinde donatının korunması amacıyla en az beton örtü tabakası kalınlığının belirlenmesi için TS 500 ve/veya TS EN 1992-1-1’de belirtilen değerler, XC3 ve XC4 için de geçerlidir.’

2014: Sadece TS EN 1992-1-1’e atıf yapılıyordu.

Yorum: 4.1 maddesinde değişiklik olmuştur. Betonarme yapı standardı olan TS 500’e de ilaveten yapılan bu atıf, diğer standartların yetersiz kaldığı yerlerde, karar verici rol oynayabilir. Betonun örtü tabakası (pas payı) değeri için atfedilen her iki standarda da uygunluğu kontrol edilmelidir. Bu husus proje müellifleri için önemlidir.

4. Madde 5.1.1 - Değişiklik

2019: ‘Belirli bir bileşen malzemenin, özellikle bu standarda uygun bileşen malzemenin uygunluğu sadece aşağıda verilenlerin uygulanması yoluyla gösterilebilir’:

- Bileşen malzemenin, özellikle bu standarda uygun betonda kullanımıyla ilişkili Avrupa standardı,

- Bileşen malzemenin, özellikle bu standarda uygun betonda kullanımıyla ilişkili Avrupa Teknik onayı,

- Bileşen malzemenin, özellikle bu standarda uygun betonda kullanımıyla ilişkili milli standart,

Karma suyu hariç olmak üzere, beton bileşen malzemelerinin tamamının CE veya G işareti taşıması zorunludur. Yukarıda belirtilenler haricindeki bir bileşen malzemenin kullanımına müsaade edilmez.

2014: Sadece ‘Karma suyu dışındaki bileşen malzemelerin CE işareti veya G işaretine sahip olmaları gereklidir.’ ibaresi bulunuyordu.

Yorum: 5.1.1 maddesinde değişiklik olmuştur. Betonda kullanılabilecek yeni bileşenler için yol gösterici olarak milli (TS) ve Avrupa standartları (EN) gösterilmiştir. Standardize olmayan ürünlerin kullanımı için Avrupa Teknik Onayı olmadığı takdirde betonda bileşen malzeme olarak kullanımına müsaade edilmez. Bu haliyle kısıtlayıcı bir işlev de görmüştür.

5. Madde 5.1.2 – Değişiklik

2019: ‘Gerekli olduğu durumlarda, kullanılması halinde “Beyaz çimento” nun TS 21'e ve “Borlu aktif belit çimentosu” nun TS 13353'e genel uygunluğu kanıtlanmış olmalıdır. Bu çimentolar için G uygunluk belgesi aranmalıdır.’

2014: ‘Gerekli olduğu durumlarda, kullanılması halinde “Beyaz çimento” nun TS 21'e ve “Borlu aktif belit çimentosu” nun TS 13353'e genel uygunluğu kanıtlanmış olmalıdır.’ şeklinde idi.

Yorum: Beyaz çimento ve Borlu aktif belit çimentosu standardize bir ürün olmadığından bahisle, G uygunluk belgesi şartı işaret edilmiştir.

6. Madde 5.1.3 – Değişiklik

2019: ‘Agregaların tane büyüklüğü dağılımı ve bileşimi için TS 802'den yararlanılabilir. TS 706 EN 12620+A1'de ve TS EN 13055'te belirtilen agregalar Ek E'de verilen gerekleri sağlamalıdır.’

2014: ‘Agregaların tane büyüklüğü dağılımı ve bileşimi TS 802’ye göre veya TS 706 EN 12620+A1’deki kriterlere uygun olması şartıyla diğer yöntemlere veya Ek N’de belirtildiği şekilde belirlenir. KYB tasarımında bu standartta belirtilen tane dağılımlarının dışındaki tane dağılımları ilgili standart ve/veya kullanım yerinde geçerli şartlara göre belirlenmelidir.’

Yorum: Agrega tane büyüklüğü dağılımı ve bileşimine, hafif agregalar standardı olan TS EN 13055 de eklenmiştir. Bu maddeye göre betonda kullanılacak agreganın gradasyonunu belirlerken TS 802 standardı kullanılacaktır.

7. Madde 5.1.5 – Ekleme

2019: Kimyasal katkı maddelerinin TS EN 934-1 ve TS EN 934-2+A1'e uygunluklarının sağlanmasının ardından katkı maddesi üzerinde TS EN 480-6'ya uygun olarak kızıl ötesi analiz yapılarak referans spektrumu kayıt edilmelidir. Şantiyeye veya hazır beton tesisine teslim edilen her katkı partisinde çekilen kızıl ötesi analizlerde elde edilen spektrumların gerek kimyasal maddenin esası ve gerekse kimyasal maddenin karışım oranları esasına göre elde edilen korelasyon katsayısının referans spektruma göre karşılaştırması en az % 98 şartını sağlamalıdır.

2014: Böyle bir madde bulunmuyordu.

Yorum: 5.1.5 maddesi eklenmiştir. Betonda kullanılan kimyasal katkıların girdi kontrolleri için FT-IR analizi ilk kez standartta yer aldı. Bir beton üreticisi bu madde ile satın aldığı kimyasal katkıların girdi kontrollerini yaparken (pH, Yoğunluk vb.) beraberinde bu analizi de yapmak veya yaptırmak durumundadır. Bu analizin yapıldığı cihazın fiyatı yüksektir. Bir beton üreticisi bu cihazı satın alırken zorlanacaktır. Kaldı ki, yalnızca cihazı satın almak yetmeyecek, bu cihazı kullanacak bilgi düzeyi yüksek bir personele de ihtiyaç duyacaktır. Uygulanmasında problemlerle karşılaşılabilir. Bir tavsiye olarak bu analizin raporu kimyasal katkı üreticisinden mevcut durumda alınan analiz sertifikasının yanında istenebilir veyahut beton üreticisi kendi cihazı ile bu deneyi yapabilir.

8. Madde 5.2.2 – Ekleme

2019: En az çimento/bağlayıcı içeriği çevre etki sınıflarına bağlı olarak Ek F'de verilen Çizelge F.1.1 ve Çizelge F.1.2'ye göre veya özellikle donatı korozyonu söz konusu ise Çizelge 6 veya Çizelge 7'ye göre belirlenir. Farklı çevre etki sınıflarına göre çimento tipi, Çizelge F.2.1, F.2.2, F.2.3 ve F.2.4'ten seçilebilir.

2014: Böyle bir madde bulunmuyordu.

Yorum: 5.2.2 maddesi eklenmiştir. Çimento seçimi ve bunun çevresel etki sınıfı ile arasındaki ilişkiden bahsedilmesi, olumlu bir gelişmedir. Özellikle donatı korozyonuna değinilmesi, ülkemizde sıkça karşılaşılan ve betonarme yapılar için çok tehlike olan bu problemin çözümü için oldukça faydalıdır. Çizelge 6 ve Çizelge 7 bu standardın yeni ekleri olmuştur, dolaysıyla bu madde çizelgelerin kullanılması adına atıf yapmaktadır.

9. Madde 5.2.3.4 – Ekleme

2019: ‘Geri dönüştürülmüş iri agrega belirtildiğinde, betondaki kullanımı, belirli bileşimi dikkate alınarak, duruma göre değerlendirilmelidir. TS 706 EN 12620+A1'e göre geri dönüştürülmüş agreganın asgari gereksinimleri, TS EN 206: 2013+A1, Çizelge E.3'te verildiği gibi olmalıdır.

2014: Böyle bir madde bulunmuyordu.

Yorum: 5.2.3.4 maddesi eklenmiştir. Sürdürebilirlik kavramı Avrupa’da yükselen bir trend olmaya başlamıştır. Atık malzemelerin sıfıra indirilmesi adına geri dönüştürülmüş agregaların da tekrar değerlendirilmesi gerekmektedir. Geri dönüştürülmüş agregalar TS EN 206 standardının Çizelge E.3’üne göre kullanılacaktır.

10. Madde 5.2.5 – Değişiklik

2019: ‘Kızdırma kaybı kategorisi sadece A olan (TS EN 450-1) uçucu kül kullanılmalıdır. Ancak, uçucu külün çimento kütlesine göre %20’den daha düşük oranlarda kullanılması durumunda kızdırma kaybı kategorisi B olan uçucu külün, şahit betona kıyasla %2,0’dan daha fazla hava sürüklemediği sürece kullanılmasına müsaade edilebilir.’

2014: ‘Kızdırma kaybı kategorisi sadece A olan (TS EN 450-1) uçucu kül kullanılmalıdır.’ şeklinde idi.

Yorum: 5.2.5 madde (11) paragrafa ek bir açıklama yapılmıştır. Mineral katkılı betonların üretiminde kızdırma kaybın daha yüksek olan B kategorisindeki uçucu küllerin kullanımına da izin verilmiştir.

11. Madde 5.2.5.2.2 – Ekleme

2019: ‘CEM II çimentosu ile birlikte kullanılacak en fazla uçucu kül miktarı aşağıda verilen şartı sağlamalıdır: - (Uçucu kül / çimento) < 0,25 (kütlece).

2014: Böyle bir madde bulunmuyordu.

Yorum: CEM II çimentosu ile birlikte uçucu kül kullanılması halinde, uçucu kül kullanım miktarına bir kriter getirilmiştir.

12. Madde 5.2.5.3 – Ekleme

2019: Eşdeğer beton performansının belirlenmesinde, çevresel etki sınıflarına göre en az aşağıda verilen deneylerin yapılarak performansın karşılaştırılmasına müsaade edilir.

- XC sınıfları için: Sertleşmiş betonda karbonatlaşma derinliğinin fenolftaleyn yöntemi ile tayini deneyi (EN 14630) ve basınç altında su işleme derinliği deneyi (EN 12390-8)

- XD ve XS sınıfları için: Klorür geçirgenliği katsayısı tayini deneyi veya hızlı klorür geçirgenliği deneyi

- XF sınıfı için: Donma çözülme direnci tayini deneyi TSE CEN/TS 12390-9, TSE CEN/TR 15177

Yukarıda belirtilen deneylerin yapılacağı laboratuvarın ilgili deney kapsamında TS EN ISO/IEC 17025 Standardına göre Türk Akreditasyon Kurumu veya Uluslararası Laboratuvar Akreditasyon İşbirliği Karşılıklı Tanınma Anlaşmasında yer alan akreditasyon kurumlan tarafından akredite edilmiş olması zorunludur.

2014: Böyle bir başlık bulunmuyordu.

Yorum: Eşdeğer beton performansı terimi, ilk kez standarda girmiştir. Çizelge F.1.1 ve F.1.2’nin kriterleri haricinde farklı çimento dozajı vb. kullanımların yapılabilmesi adına oluşturulmuştur. Faklı dozların ancak bu standartta bahsedilen deney performanslarını sağlaması halinde kullanılabilir.

13. Madde 5.2.8 – Değişiklik

2019: CEM III çimento betonlar için veya öğütülmüş yüksek fırın cürufunun betona mineral katkı olarak ilavesi halinde (çimento dozajının en az %50’si oranda) Cl 0,40 sınıfına izin verilir. Diğer tüm kullanımlar için Cl 0,20 sınıfı seçilmelidir.

2014: CEM III ile yapılan betonlar için:

- Beton yapıların tümü için agregaların klorür içeriği kütlece % 0,10’un altında olmalıdır.

Yorum: Cüruflu çimento tipi olan CEM III’ ün kullanılması halinde betondaki hesaplanan klorür içeriğinin bir üst sınıfta olmasının sakınca doğurmayacağından bahsetmektedir. Bu kriterin kullanılması şöyle bir durumda mümkün olabilir. Bileşenlerden gelen klorür içeriği hesaplandığında, 0,20 değerinin aşılması halinde, ya CEM III tipi çimento veyahut herhangi bir çimento tipi ile beraber öğütülmüş yüksek fırın cürufu kullanılmalı, bu durumda 0,20 olan kriter 0,40’a yükseltilebilir.

14. Madde 5.2.9 – Ekleme

2019: Şantiyede alınan beton numuneleri kalıptan çıkarılıncaya kadar 1 gün süreyle sıcak ve soğuk hava etkilerinden korunacak ve su kayıpları önlenecek şekilde kapalı ortamda muhafaza edilmeli ve mümkünse en az 15°C ila en fazla 25°C arasında bekletilmelidir.

2014: Böyle bir madde bulunmuyordu.

Yorum: Alınan numunelerin kalıptan çıkartılana kadarki saklanma koşullarının TS EN 12390-2 standardına benzeyen şekilde belirtilmesi ilk bakışta beton üreticilerini korumak adına makul görünmektedir. Kaldı ki, TS EN 12390-2 standardı bu kriterlerin bir gereklilik/zorunluluk olduğunu söylerken, bu standardın bu maddesinde kesin bir gereklilik olan ortam sıcaklığı koşulunun, ‘mümkünse’ sözcüğü ile birlikte kullanılması, maddenin pek de dikkate alınmayacağının önünü açmıştır.

15. Madde 5.2.9 – Değişiklik

2019: En küçük kesit kalınlığı 100 cm’nin üzerinde olan yekpare yapılar için derzsiz kütle betonunda ve döküm içlemlerinde, TS 13815 dikkate alınmalı ve başlıca aşağıdaki önlemler alınmalıdır;

- Bağlayıcı malzemenin hidratasyon ısısı 7 günde en fazla 52,5 Cal/g olacak şekilde, düşük hidratasyon ısılı çimento veya çimento ile birlikte uygun mineral katkı kullanılmalı,

- Taze beton yerleştirme sıcaklığı en az 10 °C ve en fazla 20 °C sıcaklık aralığında olacak şekilde imal edilmeli, yerleştirilmeli ve gerekli durumlarda beton karışım suyu, buz ile kısmen ikame edilmelidir

2014: En küçük kesit kalınlığı 90 cm’nin üzerinde olan yekpare yapılar için derzsiz kütle betonunda ve döküm işlemlerinde aşağıdaki önlemler alınmalıdır;

- Kalıba yerleştirilmiş olan ve hidratasyonu devam eden sertleşen betonun sıcaklığı hiçbir durumda 65°C’u aşmamalıdır. Kütle betonu ile ilgili imalat ve teslimat arasındaki aşamalardan beton imalatçısı ve teslimattan sonraki beton sıcaklığının 65°C’nin altında kalması kullanıcının (müşterinin) sorumluluğundadır,

- Bağlayıcı malzemenin hidratasyon ısısı 7 günde en fazla 60 Cal/g olacak şekilde, düşük hidratasyon ısılı çimento veya çimento ile birlikte uygun mineral katkı kullanılmalı,

- Beton karıştırma ve yerleştirme sıcaklığı 10 ºC ila 30 ºC arasında bir sıcaklıkta imal edilmeli, gerekli durumlarda beton karışım suyu, buz ile kısmen ikame edilmelidir,

Yorum: 5.2.9 maddesi (6) paragraf değiştirilmiştir. Kütle betonu tanımı için en küçük kesit kalınlığı kriteri 90cm yerine 100 cm olarak değiştirilmiştir.

Kalıba yerleştirilmiş beton için datalogger cihazları ile yapılan ölçümlerde eski standart en yüksek sıcaklığı 65°C olarak kısıtlamış olmasına rağmen, yeni standartta bu hususta bir kriter yoktur. Ancak her iki standardın gecikmiş etrenjit oluşumu ile ilgili maddesinde bu değer 70°C olarak zaten tanımlanmıştır.

Bağlayıcı malzemeleri seçerken bakılan hidratasyon ısısı değeri kriteri 60 Cal/g’dan 52,5 Cal/g’a düşürülmüştür.

Kütle betonu için betonun yerleştirmesi anındaki sıcaklığı için en yüksek değer kriteri 30 ºC’tan 20 ºC’a düşürülmüştür.

16. Madde 5.2.9.1 ve Madde 5.2.9.2 – Ekleme

2019: Soğuk havalarda, aşağıdakiler dikkate alınmalıdır:

- Henüz olgunlaşmamış betonun donma tehlikesi;

- Gecikmiş sertleşme süresi nedeniyle kalıplara gelen basınçlardaki artış,

- Beton dayanım gelişiminin yavaşlaması nedeniyle kalıp alma gibi müteakip inşaat içlemlerindeki gecikmeler.

Soğuk havalarda beton dökümüne genel yaklaşımın bir parçası olarak, taze betonun yalıtılarak soğuktan korunması gibi adımların atılması da düşünülebilir. Aşağıdaki adımlar betonu soğuk hava etkisine karşı korumada yardımcıdır:

1. Hidratasyon ısısını ve erken dayanım hızını artırmak için çimento veya bağlayıcı içeriğinin arttırılması;

2. Çimento veya bağlayıcı tipinin, izin verilen yerlerde, hidratasyon ısısı daha yüksek olan bir diğeri ile değiştirilmesi;

3. Priz süresini azaltan ve/veya dayanım artış hızını arttıran kimyasal katkı maddesinin kullanılması;

4. Taze betonun, en az 3,5 MPa dayanıma ulaşıncaya kadar korunması,

5. Sürekli su ile temas halinde olan ve donma-çözülmeye maruz kalacak genç beton, en az 24 MPa dayanıma ulaşıncaya kadar dona karşı korunması.

Not - Bu durum bazı karışım bileşenlerinin veya betonun ısıtılmasını gerektirebilir. Betonu ısıtmak için buhar kullanılırsa, maksimum w/c oranı kriteri için bu durum dikkate alınmalıdır.

Sıcak havalarda aşağıdakiler dikkate alınmalıdır:

- Karışım suyunun buharlaşması ve hidratasyonun hızlanması sebepleriyle oluşan su kaybının taze beton işlenebilirliğinde düşmeye yol açmaması için, priz geciktirici katkı kullanımı ve yüksek akıcılıkta beton üretimi vb. gibi gerekli tedbirlerin alınması.

-Taze betonda yüksek sıcaklık artışının önlenmesi. Sıcaklık yükselişinin kabul edilebilir seviyeden fazla olması, erken yaşta termal çatlamaya, betonun nihai kalitesinde azalmaya ve gecikmiş etrinjit oluşumuna yol açabilir.

Sıcak havalarda, sürüklenmiş hava boşluklarının stabilitesi, yaklaşık 35 °C'nin üzerindeki sıcaklıklarda azalır bu sebeple, hava sürüklenmiş beton sıcaklığı en fazla 35 °C olarak belirtilmelidir.

Aşağıdaki adımlar, betonu, sıcak hava etkilerine karşı korumada yardımcı tedbirlerdir:

1. Hidratasyonu geciktirmek ve/veya başlangıçtaki işlenebilirliği arttırmak için katkı maddesi kullanımı. Priz geciktirici katkı, nem kaybı sonucu oluşan katılaşmayı telafi etmez.

2. Düşük ısı salınımına sahip bir çimento veya kombinasyon kullanımı.

Yüksek sıcaklıklar, betonda kıvam kaybı hızını arttırır. Potansiyel bir çözüm, betonun taşınma süresinin kısaltılmasıdır. Ancak birçok durumda bu işlem uygulanamamaktadır. Daha uygun bir çözüm, kimyasal reaksiyonu yavaşlatmak için geciktirici bir katkı kullanılması ve buharlaşma yoluyla su kaybını telafi etmek için beton kıvamının, döküm yerinde ayarlanabileceği bir işlem uygulamaktır.

2014: Bu iki başlık bulunmuyordu.

Yorum: Soğuk ve sıcak havada beton dökümü yani Anormal Hava Koşullarında Beton dökümü için TS 1248 standardı bulunmaktadır ve geniş kapsamlıdır. TS 1248’e göre bu maddenin bir getirisi yoktur.

17. Madde 5.3.7 – Değişiklik

2019: Normal ve ağır beton dayanım sınıfı C55/67 ile hafif beton dayanım sınıfı LC55/60'den yüksek olan betonlar, satıcı ile kullanıcı arasında mutabakat sağlanması ve özel bir anlaşma yapılması şartıyla kullanılabilir. Yüksek dayanımlı betonun imalat kontrolü ile ilgili olarak Çizelge 3, Çizelge 4 ve Çizelge 5 ile Çizelge 27 ve Çizelge 28 uygulanmalıdır.

2014: Normal ve ağır beton dayanım sınıfı C50/60 ile hafif beton dayanım sınıfı LC50/55’den yüksek olan betonlar, satıcı ile kullanıcı arasında mutabakat sağlanması ve özel bir anlaşma yapılması şartıyla kullanılabilir. Çizelge 3, Çizelge 4 ve Çizelge 5 ile Çizelge 27 ve Çizelge 28 yüksek dayanımlı betonun imalat kontrolü ile ilgili olarak uygulanmalıdır.

Yorum: 5.3.7 maddesi değiştirilmiştir. Hafif, normal ve ağır betonda ‘yüksek dayanımlı beton’ kavramı, bir dayanım sınıfı yukarıya çekilmiştir. TS EN 206 ile uyumlu hale getirilmiştir.

18. Madde 5.5.1.2 – Değişiklik

2019: Beton dayanım sınıfı C35/45 ve üzerindeki beton sınıflarında başka herhangi bir matematiksel ilişki (korelasyon) kurulmadan agrega en büyük tane büyüklüğü 25 mm’den küçük olan betonlarda (150x150x150) mm küp şekilli veya (150x300) mm silindir şekilli numuneler yerine (100x200) mm boyutlardaki silindir şekilli numunelerin kullanılması durumunda betondan alınacak 28 günlük en az 3 adet numuneden elde edilen ortalama beton basınç dayanım sonucu, değerlendirme esnasında (150x300) mm ebadındaki silindir numune basınç dayanımına aşağıdaki katsayı kullanılarak dönüştürülebilir. Gerek (150x300) mm ve gerekse (100x200) mm boyutlarındaki silindir numunelerin alınması sırasında numunelerin homojen olarak alınabilmesi için TS EN 12350-1'de belirtilen kurallara uyulmalıdır.

2014: Beton dayanım sınıfı C35/45 ve üzerindeki beton sınıflarında başka herhangi bir matematiksel ilişki (korelasyon) kurulmadan agrega en büyük tane büyüklüğü 31,5 mm’den küçük olan betonlarda (150x150x150) mm küp şekilli veya (150x300) mm silindir şekilli numuneler yerine (100x200) mm boyutlardaki silindir şekilli numunelerin kullanılması durumunda betondan alınacak en az 3 adet numuneden elde edilen ortalama beton basınç dayanım sonucu, değerlendirme esnasında (150x300) mm ebadındaki silindir numune basınç dayanımına aşağıdaki katsayı kullanılarak dönüştürülebilir. (100x200) mm boyutlarındaki silindir numunelerin alınması sırasında numunelerin homojen olarak alınabilmesi için TS EN 12350-1’de belirtilen kurallara uyulmalıdır.

Yorum: 5.5.1.2 maddesi (6) paragraf değiştirilmiştir. Maddelerde yer alan (150x150x150)mm küp ifadesi madde ile bütünlük sağlamaması ilk dikkat çeken husustur. Genel olarak madde incelendiğinde 150/300mm silindir kalıp yerine, 100/200mm silindir kalıp kullanılması halinde dayanım değeri dönüştürülmesi için 0,95 yerine 0,97 kullanılacaktır. Bu vesile ile dayanım değerleri için eski standardın dönüşümünden bir miktar daha yüksek dayanım elde edilecektir.

19. Madde 5.5.1.2 – Ekleme

2019: Beton basınç dayanımı tayininde agrega en büyük tane büyüklüğü 25 mm’den küçük olan betonlarda (150x150x150) mm küp şekilli veya (150x300) mm silindir şekilli numunelere ilave olarak (100x100x100) mm boyutlardaki küp şekilli numunelerin kullanılmasına da aşağıda verilen bağıntının kullanılması şartı ile müsaade edilebilir. Bu durumda betondan alınacak 28 günlük en az 3 adet (100x100x100) mm küp numuneden elde edilen ortalama beton basınç dayanım sonucu, değerlendirme esnasında (150x150x150) mm ebadındaki küp numune basınç dayanımına aşağıdaki katsayı kullanılarak dönüştürülebilir. Gerek (150x150x150) mm ve (100x100x100) mm boyutlarındaki küp numunelerin alınması sırasında numunelerin homojen olarak alınabilmesi için TS EN 12350-1'de belirtilen kurallara uyulmalıdır.

2014: Böyle bir madde bulunmuyordu.

Yorum: 5.5.1.2 maddesi (7) paragraf eklenmiştir. Bu madde ekleme gibi görünse de TS 13515 standardının tadilinde yer almış idi. 100mm küp numunelerin kullanımında 1,05 katsayısı öngörülmüş olmasına rağmen burada silindir dönüşüm katsayısı ile uyumlu olması adına 0,95 olarak revize edilmiştir.

20. Madde 5.5.1.2 – Ekleme

2019: Beton basınç dayanımı tayininde referans yöntem silindir şekilli numunelerin kullanılmasıdır. Özellikle beton dayanım sınıfı C35/45 ve üzerindeki beton sınıflarında (150x300) mm veya (100x200) mm boyutlardaki silindir şekilli numunelerin kullanılması önerilir.

2014: Böyle bir madde bulunmuyordu.

Yorum: 5.5.1.2 maddesi (8) paragraf eklenmiştir. Hazır beton üreticilerinin referans yöntem olması sebebi ile özellikle vurguladığı silindir numune alınması konusu bir nebze karşılık bulmuş ve standarda girmiştir. Fakat ‘önerilir’ ifadesi yoruma açık bir ifade olmaktadır. Yine de ‘referans yöntem’ olarak belirtilmesi, bazı anlaşmazlık hususlarında bağlayıcı olacaktır.

21. Madde 5.5.4 – Ekleme

2019: TS EN 206: 2013+Al’e bakılmalıdır. Yangına direnç ile ilgili kriterler için TS EN 1992-1-2’de verilen şartlara da uyulmalıdır.

2014: Böyle bir madde yoktu.

Yorum: Yangın konusuna ilk kez değinilmiştir ve ilgili standarda atıf yapılmaktadır, ihtiyaç halinde atıf yapılan standartlar incelenmelidir.

22. Madde 5.5.5 – Ekleme

2019: En az beton örtü kalınlığında aşağıdakiler dikkate alınmalıdır. Daha detaylı bilgi için TS 500 ve/veya TS EN 1992-1-1, Kısım 4’e bakılmalıdır.

- Beton ile donatı arasındaki bağlanma,

- Yangına karşı koruma,

- Dayanıklılık (Durabilite),

- İlave koruma tedbirleri,

- Agrega en büyük tane büyüklüğü

- Dayanıklılık için asgari örtü tabakası kalınlığı, tasarımcının seçtiği varsayımlar doğrultusunda, donatının aşırı derecede yıpranması ve tasarlanan hizmet ömrünün bitiminden önce önemli onarımlar gerektirme ihtimali asgari düzeyde oluşturacak şekilde, Çizelge 6 ve Çizelge 7’den seçilmelidir. Sapma miktarı, Δc, minimum değere eklenmeli ve şantiyede işçilik seviyesinin asgari beton örtü tabakası kalınlığını elde etmek için yeterli olması sağlanmalıdır.

- Dayanıklılık için yapılan tasarım, donatının asgari örtü tabakası kalınlığına bağlı olmakla birlikte, tasarım çizimlerinde genellikle anma pas payı, yani minimum örtü tabakası kalınlığı artı sapma miktarı, Δc, verilir. Sapma miktarı, inşaat sırasındaki yapım kalite seviyesi ve kalite kontrol önlemleri (bkz. TS EN 13670) dikkate alınarak seçilmelidir. İzin verilen bu sapmalar tipik olarak 5 mm ila 15 mm aralığındadır. Betonun doğrudan zemine döküleceği yerde, sapma için tasarımda önemli ölçüde daha yüksek bir toleransa ihtiyaç vardır. Ayrıca, TS EN 1992-1-1, diğer toleranslar için uygun değerler hakkında rehberlik sağlamaktadır. Çizelge 6 ve Çizelge 7’de donatının korunması için anma beton örtü tabakası kalınlıkları (minimum örtü tabakası + Δc) mm olarak verilmiştir.

2014: Böyle bir madde bulunmuyordu.

Yorum: Betonarme yapıların ömrü için önemli parametrelerden birisi de beton örtü kalınlığı (pas payı) kalınlığının seçimidir. Burada betonarme yapı için pas payı belirlendikten sonra, standarda yeni eklenen çizelge 6 ve çizelge 7 doğrultusunda beton tasarım parametreleri belirlenmelidir.

23. Madde 6.1 – Ekleme

2019: Şartname hazırlayıcı aşağıda verilen hususları dikkate almalıdır (yüksek dayanımlı beton, hava sürüklenmiş beton, görünür yüzeyli beton gibi özel durumlarda, şartname hazırlayıcı, beton imalatçısı ve kullanıcısı ile betonun bileşimi ve bileşen malzemenin özellikleri ile ilgili ilave bilgiler üzerinde mutabık kalmalıdır):

- Taze ve sertleşmiş betonun yapımı ile ilgili işlemler,

- Kür şartları,

- Yapı boyutları (ısı gelişimi için),

- Yapının maruz kalacağı çevresel etkiler

18.03.2018 tarih ve 30364 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği’ne göre Yönetmelik kapsamına giren betonarme binalar için Yönetmeliğin 7.13.1.1 maddesine göre çevresel etki sınıfı, bütün betonarme uygulama projesi çizim paftalarında belirtilmelidir.

- Tasarım hizmet ömrü,

- Görünür agregalı, görünür yüzeyli (brüt) veya perdahlanmış beton yüzeyi ile ilgili şartlar,

- Belirli D_upper ve D_lower üzerinde etkisi olan tüm şartlar,

Bu madde ile ilgili gerekler, TS 500, TS EN 1992-1-1 ve TS EN 13670 gibi tasarım ve uygulama standartlarında verilmektedir.

- Çevresel etki sınıflarından kaynaklanan şartlar gibi, belirlenmiş uygunlukta bileşenlerin kullanımı ile ilgili herhangi kısıtlama olup olmadığı,

- Lif kullanımı için herhangi bir kriter veya gerek.

2014: Böyle bir madde bulunmuyordu.

Yorum: 6.1 maddesi (2) paragraf eklenmiştir. Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği’nde beton için gerekli olan kriterler için parametreler TBDY bahsettiği gerekler standarda benzer şekilde girmiştir.

24. Madde 7.2 – Değişiklik

2019: Dayanım gelişim hızı için 7/28 oranı da belirtilebilir. (20 ± 2)°C sıcaklıkta, dayanım gelişim hızı için 7/28 oranı belirtilmişse, beton imalatçısı tarafından beyan edilen 7/28 oranının, daha önce elde edilmiş olan verilere göre sapma sınırları ± %15 dâhilinde olmalıdır.

2014: ‘20 ± 2)°C sıcaklıkta, dayanım gelişim hızı için 7/28 oranı belirtilmişse, beton imalatçısı tarafından beyan edilen 7/28 oranının, daha önce elde edilmiş olan verilere göre sapma sınırları ± %10 dâhilinde olmalıdır.’

Yorum: 7.2 maddesi (2) paragraf değiştirilmiştir. Bu kriter son dönemde 7 gün dayanım sonuçlarına göre inşaatın durdurulması/mühürlenmesi gibi problemlerin önüne geçmek maksadı ile düşünülebilir. Beton üreticisi, sevk irsaliyelerinde 7/28 değerini bir bakanlık genelgesi doğrultusunda zaten yazmak zorundadır. Bu sebeple tek bir 7/28 değeri yazılabilir. Bu değerin toleransı ± %15 olacaktır. Örneğin; bir beton üreticisi 7/28 değerini 0,72 belirlemiş olsun. Bu durumda, 7/28 değeri 0,61 ile 0,83 aralığında olacaktır. Bu değer betonun maruz kaldığı sıcaklıklar ile ilişkili olacaktır. Sahada kullanım bulduğunda, kış koşullarında 0,61, yaz koşullarında 0,83’e yakın değerlerin kullanılması sonuca daha doğru tahmin edilmesini sağlayacaktır.

25. Madde 7.3 – Değişiklik

2019: Betona ana karıştırma işlemi sonrasında 7.5 maddesine göre şantiyede kimyasal katkı, boyar madde veya liflerin ilave edilmesi halinde, sevk ve teslim belgesine el ile aşağıdaki bilgiler ilave edilmelidir;

- İlave etme zamanı,

- İlave edilen maddenin tipi ve miktarı,

- İlave etmeyi talep eden taraf beton kullanıcısı ise bunun belirtilmesi,

- İlave edilme öncesinde transmikserde kalan tahmini beton miktarı,

- İlave öncesi beton kıvamı,

- İlave sonrası beton kıvamı

2014: Akıcı beton için, şantiyede yüksek oranda su azaltıcı/ süper akışkanlaştırıcı kimyasal katkı ilave edildiğinde, sevk ve teslim belgesinde el yazısı ile aşağıdaki bilgi ilave edilmelidir;

- İlave etme zamanı

- İlave edilen kimyasal katkı miktarı

- Kimyasal katkının ilave edilmesinden önce transmikserde kalan tahmini beton miktarı.

Yüksek dayanımlı beton için, Madde a) ve Madde b) altında belirlenmiş olan da dâhil tüm tartım bilgisi, sevk ve teslim belgesinde otomatik olarak yazdırılmalıdır. Ayrıca aşağıdaki bilgiler de ilave edilmelidir;

- Şantiyede harmana katılan yüksek oranda su azaltıcı/süper akışkanlaştırıcı kimyasal katkı miktarı,

- Her transmikserde, yüksek oranda su azaltıcı/süper akışkanlaştırıcı kimyasal katkı ilavesinden önceki ve sonraki kıvam.

Yorum: Betona şantiyede ilave edilecek bileşenler burada da tekrarlanmıştır. Bunlar kimyasal katkı (redozlama vb.), boya maddeleri ve lifler. Bu işlemin şantiyede yapılması halinde sevk belgesine yazılması gerekli bilgilerde kapsam genişlemiştir. En önemli değişiklik ise, betona şantiyede katılması istenen bileşen kim tarafından talep edilmektedir. Bu bilginin yazılması gerekmektedir. Bu sebeple irsaliyede bir yer oluşturulması gerekecektir.

26. Madde 9.6.1 - Değişiklik

2019: İmalat kontrolüne tâbi her beton imalat tesisi, tecrübeli, beton teknolojisi bilgisine sahip ve imalatı bilen yetkin teknik elemanlar (En az lisans seviyesinde 4 yıllık mühendislik (İnşaat, Kimya, Jeoloji, Makine, Maden ve Çevre) mühendisliği eğitimini tamamlamış ve/veya 2 yıl beton konusunda yüksekokul eğitimini tamamlamış, beton ve/veya yapı malzemeleri konusunda gerekli eğitimleri almış ve beton imalatı ile beton deneyleri konusunda bilgili teknisyen/tekniker tarafından idare edilmelidir. Bu mühendis veya teknik elemanlar, yeterliliğini ispatlayabilecek uygun yetkinlik belgelerine sahip olmalıdır.

Not - Aynı imalatçı firmaya ait iki beton tesisi arasındaki mesafe 75 km'den daha az olduğunda bir mühendis en fazla iki beton tesisinde birden görevlendirilebilir.

İmalatçı, imalat kısmında betonun taşınmasında ve imalat kontrol biriminde çalışan tüm personelin 3 yılı aşmayan aralıklarla sürekli eğitime tabi tutulmasını sağlamalıdır. Bu eğitim imalat, çalışma güvenliği, beton deneyleri hakkında olmalı, eğitim sonunda personel imalat ve imalat kontrolünde hiçbir sorun yaşanmayacak bilgi seviyesine ulaştırılmalıdır. 5544 sayılı Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) Kanunu ile anılan Kanun uyarınca çıkartılan "Mesleki Yeterlilik, Sınav ve Belgelendirme Yönetmeliği” hükümlerine göre Ulusal Yeterliliği yayınlanmış meslekler için, bu meslek kapsamında çalışan tüm personelin Mesleki Yeterlilik Belgesi'ne sahip olması şartı aranır.

2014: İmalat kontrolüne tabi her beton imalat tesisi, tecrübeli, beton teknolojisi bilgisine sahip ve imalatı bilen yetkin teknik elemanlar (En az lisans seviyesinde 4 yıllık mühendislik eğitimini tamamlamış ve/veya 2 yıl beton konusunda yüksekokul eğitimini tamamlamış, beton ve/veya yapı malzemeleri konusunda gerekli eğitimleri almış ve beton imalatı ile beton deneyleri konusunda bilgili mühendis veya teknisyen/tekniker) tarafından idare edilmelidir. Bu mühendis veya teknik eleman, bilgisini ispatlayabilecek uygun yetkinlik belgelerine sahip olmalıdır.

Not – Aynı imalatçı firmaya ait iki beton tesisi arasındaki mesafe 50 km’den daha az olduğunda bir mühendis veya teknik eleman en fazla iki beton tesisinde birden görevlendirilebilir.

İmalatçı, yönetim kademesi ve imalat kısmında betonun taşınmasında ve imalat kontrol biriminde çalışan tüm personelin 3 yılı aşmayan aralıklarla sürekli eğitime tabi tutulmasını sağlamalıdır. Bu eğitim imalat, çalışma güvenliği, beton deneyleri hakkında olmalı, eğitim sonunda personel imalat ve imalat kontrolünde hiçbir sorun yaşanmayacak bilgi seviyesine ulaştırılmalıdır.

Yorum: 9.6.1 maddesi (3) ve (4) paragraflar değiştirilmiştir. Artık 6 mühendislik dalı dışındaki mühendislerin tesisi idare etmesi kısıtlanmıştır. Ancak bir tesiste bu özelliklere haiz bir personel olmaması halinde yakındaki (75km ile sınırlı) bir tesisten destek alabilir. Mesleki yeterlilik konusu da artık standarda girmiştir. Üretim, taşıma ve kontrol birimlerinde çalışan personeller 3 yılı aşmayan zamanlarda MYK belgesini yenilemek durumundadır.

27. Madde 9.9 – Ekleme

2019: Hafif beton en az 90 s karıştırıldıktan sonra ve normal beton ise en az 30 s karıştırıldıktan sonra homojen olarak karışmış kabul edilir. Ancak, bu süreden farklı bir süre için betonun ilk %15'i ile son %15’inden alınan numuneler üzerinde Çizelge 18'de belirtilen karşılaştırmalı homojenlik deneyleri arasındaki fark, ilgili beş şarttan dördünü sağlıyorsa, karışımın uygulanan karışım süresi sonunda (15 s'den az olmamak üzere) homojen olduğu kabul edilir.

2014: Böyle bir madde bulunmuyordu

Yorum: 9.9 maddesi Not – 2 eklenmiştir. Betonun santrallerde karıştırılması için gerekli süre en az 30sn idi. Bu sürenin yeterli olup olmadığının bir ispatı olarak kriterler standarda eklenmiştir. Bu kriterlerin sağlanması halinde betonun en az karıştırma süresi 15sn’den az olmamak kaydı ile düşürülebilmesi de mümkün görünmektedir.

28. Madde 9.9 – Ekleme

2019: Beton karışımında kullanılan farklı kaynaklardan elde edilen suyun yoğunluğu 1,01 ile 1,03 g/mL arasında olduğunda, su, ilk kullanımdan önce ve daha sonra aylık olarak deneye tabi tutulmalıdır.

Karma suyunun yoğunluğu 1,01 g / mL’den az olduğunda, su ilk kullanımdan önce ve ardından altı ayda bir deneye tabi tutulmalıdır.

Not - Suyun 1,03 yoğunluğu, yaklaşık 50.000 ppm’lik toplam katı içeriğini temsil eder.

Yoğunluğu 1,03’ü geçtiğinde karma suyu, TS EN 1008’in gerekliliklerine uygun olarak su özelliklerinde bir değişiklik olduğu kanaatiyle haftada bir veya daha sık deneye tabi tutulmalıdır.

2014: Böyle bir madde bulunmuyordu.

Yorum: Betonda kullanılan kuyu, karma vb. sular ile ilgili deneyler detaylıca ifade edilmiş ve ilgili standarda atıf yapılmıştır. Burada ki husus karma suyunun hatta geri dönüşüm suyun eski standarda göre çok daha sıkı takip edilmesi gereğidir. Kuyu suları genel olarak yoğunluğu 1’e çok yakın olup 1,01’den düşüktür. Bu durumda eski standarda göre senede bir kez örnek alıp deney sonuçlarını raporlamak gerekli iken bu süre 6 ayda 1’e değiştirilmiştir. Geri dönüşüm suları ise (Filtre edilmişler ve çöktürme işleminde geçmişler hariç) genel olarak 1,01’den büyüktür. Bu durumda ise deney sıklığı aylık olarak ölçülmelidir. Çok daha fazla katı madde içeren daha yoğun sular ise haftada bir ölçülmelidir.

29. Madde 9.9 – Ekleme

2019:

2014: Böyle bir madde bulunmuyordu.

Yorum: 9.9 maddesi Çizelge 28’e 12.satır eklendi. Tartma ekipmanlarının doğrulanmasında kullanılan referans ağırlıkların kalibrasyonu ile ilgili bir kriter yoktu, üretici beyanlarına göre farklı periyotlar belirlenmekteydi. Bu ekleme ile kullanılan ağırlıklar her iki senede bir kez uygunluk kontrolünden geçirilmelidir.

30. Ek B – Ekleme

2019: Hazır betonun tanımlama deneyleri için, numune alma noktası ve zamanı aşağıdakilerden biri olmalıdır:

a) Numune, imalatçının transmikserinden alınmalıdır,

b) Taze beton, kullanıcının aracına teslim edildiği anda, mikserden alınmalıdır,

c) Zaman gecikmeleri, ortam koşulları, üreticinin aracından boşaltma ve inşaata teslimat arasındaki taşıma ve taşıma işlemlerinin etkilerinin en az düzeyde olması kararlaştırıldığında, inşaata yerleştirilme esnasında veya

d) Belirlenen değerlerde yapılan düzeltmelerin, c) maddesinde verilen önemli etkiler dikkate alınacak şekilde anlaşmaya varıldığında, betonun inşaata yerleştirilme noktasında. Bu tür ayarlamalar nominal veya denemelere dayanabilir.

2014: Böyle bir paragraf bulunmuyordu.

Yorum: Tanımlama deneyleri betonun üretim noktasında beton üreticisi veyahut tüm denetçi taraflarca ve/veya akredite kuruluş denetlemesinde, Bakanlık denetlemesinde, yapı denetim laboratuvarlarının numune almasında yapılmaktadır. Bu husus biraz detaylandırılmış, uygulamada zaten kullanılmaktadır. Burada kastedilen husus örneğin, beton santralinde bir kepçenin kovasına beton boşaltıp, numune alma demektedir. Karşılaşılan bir başka örnek olması adına, beton transmikserden herhangi bir zemine (toprağa) boşaltılıp, oradan numune alınmaması işaret edilmiştir.

31. Ek B – Değişiklik

2019: Bir harman veya yük (üretim birimi), aynı hesap dayanımı istenen, aynı malzemelerle, aynı karışım oranlarında hazırlanan betondur. Bu beton, aynı gün içerisinde projenin farklı yapı elemanlarında uygulansa da tek bir üretim birimi olarak kabul edilir. Her bir betoniyer veya mikser dökümü bir beton harmanı, her bir transmikser bir beton yükü olarak kabul edilir. Bir deney sonucu teşkili için, aynı taze beton harmanı veya beton yükünden en az 3 (üç) adet numune alınır.

2014: Bir harman veya yük (üretim birimi), aynı hesap dayanımı istenen, aynı malzemelerle, aynı karışım oranlarında hazırlanan betondur. Bu beton, aynı gün içerisinde projenin farklı yapı elemanlarında uygulansa da tek bir üretim birimi olarak kabul edilir. Her bir betoniyer veya mikser dökümü bir beton harmanı, her bir transmikser bir beton yükü olarak kabul edilir. Bir deney sonucu teşkili için, aynı taze beton harmanı veya beton yükünden en az 2 (iki) adet numune alınır.

Yorum: Ek B.1.1 maddesinde değişiklik olmuştur. Yapı denetim sistemi 28 gün dayanımlarının tespiti için 2 adet numune almakta idi, bu değişiklik sonrasında 3 adet alınması gerekecektir. Dolayısıyla, yapı denetim sistemindeki numune sayıları set başına bir adet artacaktır.

32. Ek B – Değişiklik

2019:

2014:

Yorum: B1.2 maddesinde Çizelge B.1.1 değiştirilmiştir. Uygulamada, çok sayıda transmikser ile dökümü gerçekleşen bir yapıda ilk birkaç transmikserden numune alımı tamamlanmakta idi. Bu tablonun altına eklenen not ile alınacak numuneler, betonun tamamını temsil edebilmesi adına bir kısıt getirmiştir. Bir numune seti alındıktan sonra, ikincisi alınabilmesi için en az 25m³ beton dökümü gerçekleşmesi gerekli ve sonrasında diğer set numune alınması gerekmektedir. 25m³ yaklaşık olarak 3-4 transmikser demektir. Özetle, her set numune alınması için sevk edilen beton transmikserlerinin her 4 adedinden birer set numune alınabilir.

33. Ek F – Değişiklik

2019: Beton karışımı ve özellikleri için önerilen sınır değerleri içeren Ek F’de değişiklikler olmuştur.

Tablo 1: TS 13515:2019'de yeni yayımlanan Çizelge F.1.1

Tablo 2:TS 13515:2019'de yeni yayımlanan Çizelge F.1.1 (devamı)

2014: Tablonun eski hali aşağıdaki gibidir.

Tablo 3:TS 13515:2014'de yayımlanan Çizelge F.1.1

Tablo 4:Tablo 3:TS 13515:2014'de yayımlanan Çizelge F.1.2

Yorum: Genel olarak birçok çevresel etki sınıfında minimum çimento dozajı 10 kg/m³ artmış ve su/çimento oranları da %0,5 azaltılmıştır. TS EN 206 ile uyumlu olması amaç edinilmiş olsa da satır 4’ün varlığı TS EN 206’da olmamasına rağmen halen korunmaktadır.

34. Ek P – Ekleme

2019:

2014: Böyle bir akış şeması bulunmuyordu.

Yorum: Ek P’ ye ilgili akış şeması eklendi. Eski standartta bu akış şemasına atıf bulunmakta iken, şemanın kendisi standarda koyulması unutulmuştur. Unutulan bu şema standarda eklenmiştir. Bu şemanın kullanım maksadı, olası bir Alkali Silika Reaksiyonu (ASR) potansiyeli olan agregalar kullanılması için, ASR bertarafına dair bir yol haritası olmaktadır.

TS 13515 / Ocak 2019 - TS EN 206 Beton standardının Uygulamasına Yönelik Tamamlayıcı Standartın Getirdikleri

15. Madde 5.2.9 – Değişiklik

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar